Táo tàu

Quả Táo tàu

quy cách: gói 100 gram

Táo tàu hay đại táo hoặc hồng táo (tiếng Trung: 枣, 棗, 红枣), (tiếng Triều Tiên: daechu 대추), tiếng Nhật: 棗 natsume) là một loài cây thân gỗ nhỏ hay cây bụi với lá sớm rụng, thuộc họ Rhamnaceae (họ Táo). Tên khoa học của Táo tàu là Ziziphus zizyphus, từ đồng nghĩaZiziphus jujuba. Người ta cho rằng nó có nguồn gốc từ Bắc Phi và Syria, nhưng đã dịch chuyển về phía đông, qua Ấn Độ tới Trung Quốc, là khu vực nó đã được trồng trên 4.000 năm.

Cây táo tàu có thể cao khoảng 5–12 m, với các lá xanh bóng, và đôi khi có gai. Các hoa nhỏ, màu trắng hoặc ánh lục, khó thấy, quả hình trứng, kích cỡ tự quả ô liu, thuộc loại quả hạch. Quả non có màu xanh lục, vỏ trơn bóng, có mùi vị tương tự như quả táo tây, nhưng khi nó già hơn thì vỏ trở nên sẫm màu hơn để trở thành màu đỏ hay đen ánh tía và vỏ nhăn nheo, trông tương tự như quả chà là nhỏ. Vì thế trong một số ngôn ngữ nước ngoài, như tiếng Anh có tên gọi Chinese date (chà là Trung Quốc). Trong quả có một hạt cứng. Trong ẩm thực Ba Tư, các quả hạch khô của táo tàu gọi là annab.

Táo tàu có thể chịu được một khoảng rộng nhiệt độ, mặc dù nó cần phải có mùa hè nóng bức để tạo ra quả. Không giống như phần lớn các loài khác trong chi này, nó chịu được mùa đông khá lạnh và có thể sống ở nhiệt độ xuống tới -15 °C. Điều này cho phép táo tàu sống được trong các khu vực sa mạc.

Nhiều cây táo tàu có thể cũng được tìm thấy ở các khu vực miền trung và miền nam Israel, đặc biệt là trong thung lũng Arava, và tại đó nó là loài cây phổ biến thứ hai. Một cây táo tàu gần Ein Hatzeva trong thung lũng Arava được ước tính là trên 300 năm tuổi.

Thành phần táo tàu

Táo tàu chứa nhiều vitamin nhóm B, tiền vitamin A, E, chất xơ, khoáng chất, glucid, lipid, acid hữu cơ ở hàm lượng cao. Táo tàu được xem là một sản phẩm nhiều năng lượng, được các nhà ẩm thực yêu chuộng vì hương vị đặc trưng, dễ bảo quản và giữ được rất lâu.

Tính năng của táo tàu

Glucid của táo được cơ thể tích trữ để đốt cháy dần khi có vận động nên không gây tăng cân.

Táo tàu với tiền vitamin A và E cao có khả năng hấp thụ các gốc tự do mạnh và bảo vệ tế bào rất tốt. Chất xơ được phân bổ hài hòa giữa chất xơ hòa tan (40-50%) và không hòa tan (50-60%). Chất xơ hòa tan tạo tính mềm mại cho trái và được cơ thể dung nạp rất tốt, có tác dụng giữ nước và hỗ trợ chuyển hóa tốt. Chất xơ không hòa tan có vai trò tăng cường hoạt động của ruột.

Các thành phần trong táo tàu có tác dụng cân bằng chuyển hóa glucid, lipid và sorbitol (glucid hiếm thấy trong thực vật), điều hòa hoạt động của túi mật và ruột, nhuận trường nhẹ và có ích đối với tim mạch.

Theo Đông y thì táo tàu có tác dụng dưỡng huyết, bổ khí, dưỡng tâm. Vì vậy, kết hợp táo với một số món ăn (cháo, canh, chè...) hay vị thuốc có thể giúp phục hồi trí nhớ, giảm lo âu ở những người mắc chứng hay quên do suy nhược

Công dụng của Táo tàu trong y học

Quả của táo tàu được sử dụng trong y học truyền thống của người Trung Quốc, Triều Tiên, Hy Lạp, La Mã, Ả Rập, Việt Nam, nhiều thế kỷ trước CN. Ziziphin, một hợp chất có trong lá táo tàu, có khả năng ngăn cản cảm giác nhận ra vị ngọt ở người. Quả của táo tàu là một loại quả chứa chất nhầy, có tính chất làm dịu cổ họng và nước sắc táo tàu thường được dùng trong việc điều trị chứng đau họng.

Cuốn sách y học cổ nhất Trung Quốc là "Thần nông bản thảo kinh" cho biết, táo tàu có công hiệu "trị tà khí trong ngực bụng, an thần, trợ 12 đường kinh lạc, bình vị khí, thông cửu khiếu, bổ khí và tân dịch, điều trị suy nhược, phù tay chân, điều hòa các vị thuốc khác, dùng lâu ngày người thấy nhẹ nhõm thanh thản, sống lâu". Táo được sử dụng rộng rãi trong lâm sàng, thường dùng điều hòa các vị thuốc, điều trị suy nhược, bổ máu ở người già, yếu, sản phụ. 

Tương truyền, năm Kiến An thứ 24 đời Hán Hiến Đế, một danh y là Trương Trọng Cảnh đã thống kê 58 bài thuốc dùng đại táo. Trong "Bản thảo cương mục", Lý Thời Trân liệt kê 19 bài thuốc có đại táo. Một học giả Liên Xô (cũ) dùng máy tính điện tử nghiên cứu 588 bài thuốc Trung Hoa, Nhật Bản, Triều Tiên, đã chọn ra 25 vị thuốc thường dùng nhất, trong đó đại táo xếp thứ 10. Ở nước Anh có thầy thuốc thực nghiệm điều trị bệnh suy nhược cho 163 bệnh nhân, thấy tất cả những trường hợp ăn đại táo thường xuyên có tốc độ hồi phục sức khỏe nhanh hơn 3 lần so với những người chỉ dùng các loại vitamin. 
Gần đây, qua đi sâu nghiên cứu, các nhà y học Trung Quốc phát hiện nhiều tác dụng của táo tàu: Bổ dưỡng sức khỏe, thúc đẩy quá trình tổng hợp protein, tăng cường sức đề kháng của cơ thể. Táo tàu còn có tác dụng bổ gan, tăng cường cơ bắp, hạ huyết áp, an thần, dễ ngủ, tránh hưng phấn mẫn cảm, hạn chế sự phát triển tế bào ung thư, làm tan đờm, giảm ho, cải thiện dinh dưỡng cơ tim... 
Hồng táo tính bình, bổ tỳ vị. Táo tàu phối hợp với đẳng sâm, bạch truật là thuốc bổ trung, ích khí, điều trị tỳ vị hư nhược. Bài thuốc "cam mạch đại táo thang" phối hợp đại táo với cam thảo, hạt mì, điều trị chứng lo buồn vô cớ, thần kinh bất thường, ngồi đứng không yên, phiền muộn mất ngủ do tâm tỳ suy yếu dẫn tới âm tạng kém. Táo tàu phối hợp với cam toại có tác dụng bổ tỳ, điều hòa chức năng dạ dày. Nếu dùng với gừng tươi sẽ có tác dụng điều hòa dinh vệ và chức năng tỳ vị. 

Công dụng của Táo tàu trong ẩm thực

Ngoài việc sử dụng trong y học, táo tàu cũng được dùng để làm mứt táo hoặc làm chè táo. Chúng có thể có màu đỏ hay đen (gọi là hồng táo hay hắc táo), loại thứ hai là loại được hun khói để làm tăng hương vị. Tại Triều Tiên, Trung Quốc và Đài Loan, xi rô trà ngâm đường chứa táo tàu được chứa trong các chai lọ thủy tinh, còn trà táo đóng hộp hay đóng túi giấy cũng có sẵn. Mặc dù không phổ biến, nhưng nước táo tàu cũng được sản xuất. Tại Trung Quốc và Đài Loan, loại rượu vang sản xuất từ táo tàu được gọi là hồng táo tửu. Táo tàu đôi khi cũng được bảo quản bằng cách cho vào lọ với bạch tửu (rượu trắng), điều này làm cho táo tàu giữ được hương vị lâu hơn, đặc biệt là trong mùa đông. Kiểu bảo quản táo tàu này được gọi là tửu táo.

Một số bài thuốc điều trị bệnh bằng đại táo

- Lo lắng, mất ngủ: Táo tàu 14 quả, hành 7 củ, sắc uống. 

- Tỳ vị hư nhược: Táo tàu bỏ hạt, sấy khô bằng lửa nhỏ, tán bột, trộn đều với gừng sống. Mỗi lần dùng 6 gam, ngày 2 lần uống với nước lã đun sôi. 

- Đau tim đột ngột: Ô mai 1 quả, táo tàu 2 quả, hạnh nhân 7 quả, tán nhỏ. Nam giới uống với rượu, nữ giới uống với giấm. 

- Dị ứng da: Táo tàu 10 quả nhai ăn, ngày 3 lần, ăn liên tục. 

- Tiểu cầu trong máu giảm: Hồng táo 120 gam, vỏ nhân lạc 6 gam, sắc đặc uống, ngày 3 lần. 

- Viêm gan vàng da: Táo tàu 200 gam, nhân trần 60 gam, tiêu sơn chỉ 30 gam, sắc uống ngày 2 lần (sáng, chiều). 

- Phù nề toàn thân: Hồng táo 1.000 gam, đại kích 500 gam, đổ nước ninh 1 ngày đêm. Mỗi lần dùng 15 gam, ngày 2 lần (sáng, chiều). 

- Ra mồ hôi trộm: Táo tàu, ô mai, rễ ma hoàng mỗi loại 10 gam, sắc uống, ngày 2 lần (sáng, chiều). 

- Mẩn ngứa ở trẻ em: Hồng táo vừa đủ dùng, bỏ hạt, cho phèn chua vào sấy khô rồi tán thành bột đắp.

* Hồng táo trà (trà Táo tàu): Hồng táo 5 quả, dùng dao khía, bỏ vào cốc, rót nước sôi vào ủ, uống thay trà. Dùng cho bệnh cơ tim (khó thở khi gắng sức hoặc khi nghỉ ngơi, ho khi nằm, rối loạn nhịp tim...).

* Trà gừng hồng táo (táo khương trà): Hồng táo (sấy khô bỏ hạt) 50g, gừng tươi 50g, cam thảo 6g. Sắc chung ba vị (lọc bã)  hoặc hãm như hãm trà. Dùng cho người doanh vệ thất hoà, vị khí hư nhược dẫn tới suy giảm sức đề kháng, dễ cảm cúm, thường xuất hiện các chứng chán ăn, tiêu hóa kém, chảy nước mũi, thanh khiếu bất lợi, cơ thịt nhão...

Lưu ý: Tác dụng có thể khác nhau tuỳ cơ địa của người dùng.