Ấm Tử Sa

Ấm Tử Sa 01

Cách chọn Ấm Tử Sa

Cách 1:

5 Tiêu Chuẩn Chọn Ấm Tử Sa

1.Chất Đất: Đất tốt mới cho ra sản phẩm trà cụ tốt.

Ngửi mùi trong lòng ấm, không chọn nếu có mùi khét, mùi dầu sơn,…

Màu của đất đem lại sự vui thích về màu sắc.

2. Tạo Hình: Ấm Tử Sa phải có bề ngoài đẹp, màu sắc tươi sáng đáp ứng yêu cầu về thẩm mỹ.

3. Kỹ Thuật Chế Tác: phương pháp tạo hình Ấm rất nghiêm ngặt,cẩn thận

Yêu cầu đặt biệt của công nghệ tạo hình Ấm Tử Sa thì nhất thiết vòi và quai Ấm phải nằm trên cùng mặt phẳng, phải có tỷ lệ cân đối. Miệng Ấm và nắp Ấm phải khít chặt.

4. Khoản (Triện): Con dấu trên Ấm Tử Sa mang 2 ý nghĩa, một là phân biệt tác giả hay người đề chữ, khắc ấm là ai?  hai là  để thưởng thức nội dung lời đề  hay bức họa.

Tất cả các nét đẹp trên Ấm tập hợp thành một thể  “ Thi – Thư – Họa - Ấn “.

5. Công Năng: 

Dung tích vừa đủ, cao thấp vừa độ.

Miệng và nắp Ấm phải khít chặt, nước rót thông suốt, liền mạch.

Ấm cao miệng hẹp dùng pha hồng trà., Ấm thấp miệng rộng dùng để pha trà xanh.

Phân Loại Ấm Tử Sa

Loại hàng tốt: Ấm Tử Sa tốt được thợ giỏi làm, Ấm được chế tạo kỹ càng nhưng do trình độ văn hóa, tố chất kỹ thuật của người thợ nên các sản phẩm của những thợ này phần lớn là mô phỏng lại hình dáng kiểu xưa. Một phần ít sáng tác các tác phẩm mới.

Loại hàng do thợ danh tiếng chế tác: Loại này được gọi là sản phẩm đặc biệt của những người thợ suất sắc trong nghề, số lượng rất hạn chế, luôn là đối tượng tìm kiếm để sưu tầm và thưởng ngoạn.

Loại có tính Nghệ thuật đỉnh cao:  Đỉnh cao để thưởng ngoạn và sưu tầm, các sản phầm này thể hiện tố chất văn hóa của người chế tạo ra nó và sức sống nghệ thuật mà nghệ nhân đặt vào trong sản phẩm, sản phẩm này chế tạo tinh vi, công phu có công dụng độc đáo và dùng chất liệu đất quý.

Cách 2: 

1.Nhìn bằng mắt: Hình dáng thanh thoát, ưa nhìn.

Các bộ phận như :thân ấm, nắp, miệng, vòi, quai, đáy phải cân đối, liền lạc.

Màu sắc đồng đều trong ngoài.

Dấu triện của nghệ nhân hay nhà sản xuất nét chữ sắc sảo, đặt cân đối ở trung tâm đáy ấm, theo trục thẳng từ quai sang vòi ấm.

Những chiếc ấm đắt tiền thường có thêm dấu triện phụ dưới nắp và quai cầm thật rõ nét.

Vòi ấm có thể dài ngắn khác nhau, nhưng quan trọng là khi rót, nước chảy thông, đều và thẳng dòng, không rơi vãi hay đọng giọt nhiểu ra ngoài.

2. Nghe bằng tai: Đặt ấm lên lòng bàn tay, tay kia cầm nắp ấm khẽ gõ vào quai, tiếng kêu đanh và chắc như kim loại chạm vào nhau.

3. Cảm nhận bằng tay: Trơn láng, mịn màng, không tì vết.

Nắp và miệng ấm khít khao, vì ấm Tử sa được nung trong lò liên tục 23 tiếng đồng hồ ở nhiệt độ từ 1.190 – 1.270 độ C (trung bình 1.200 độ C), đòi hỏi tay nghề nghệ nhân phải cao, chất đất phải thật tốt và mịn mới không bị co giãn khi nung.

Do tính bào mòn trong quá trình sử dụng, một chiếc ấm dùng càng lâu càng lên nước, không đổi màu, đó mới chính là đặc trưng ưu việt của ấm Tử sa, chứ màu sắc đất không liên quan gì đến chất lượng và công dụng.

Ngoài ra, bạn đừng bao giờ nghe lời quảng cáo những chiếc Ấm Tử Sa mới phát ra mùi thơm, vì ấm làm bằng đất đào trong núi, lọc lắng thành bùn, lại phải qua quá trình nung trong lò, làm sao có mùi thơm được? hoặc có người tin rằng, ấm Tử sa càng lâu năm càng có giá trị. Điều đó chỉ đúng một phần về giá trị lịch sử - như chơi đồ cổ, thực tế không phải chiếc ấm Tử sa lâu năm nào cũng đạt chuẩn về tính nghệ thuật, kỹ thuật tay nghề, chất liệu…Trong giới chơi ấm hiện nay, có những chiếc ấm mới làm ra nhưng giá trị cao gấp nhiều lần những chiếc ấm lâu năm.

Phương pháp đánh giá Ấm tử sa

Chất đất

- Dùng ống nắp ấm trượt nhẹ miệng ấm 3-4 vòng nghe âm thanh 2 vật ma sat’, âm thanh đanh như sắt, giòn giã như ngọc như đá, như vậy, chất đất được xem là tốt

- Bên trong ấm có những chấm sáng như kim tuyến, nhưng đó là thạch anh mà khoáng tử sa vốn có

- Danh từ “Tử sa” la danh từ chung cho tất cả các loại đất khoáng, có rất nhiền loại, nhưng loại thường thấy là đất tử sa: Hồng sa, Lục sa, Hắc sa, Đoàn sa, hiếm hơn cả là Lam sa …

- Ấm tử sa có độ bóng sáng mập mờ, ko diễm lệ, bề ngoài lồi lõm như có cát mịn, nhìn kĩ có thể thấy được, không  trơn bóng nhưng tay sờ vào thì láng mịn

Dùng nắp ấm trượt nhẹ quanh vòng miệng ấm và nghe âm thanh phát ra để phân biệt chất đất tử sa

Bề ngoài ấm tử sa nhìn thì như không bằng phẳng, không trơn bóng, như có những hạt cát mịn lồi lõm

Nắp ấm

- Cầm ấm trên tay, quay nhẹ nắp ấm, quá trình quay trơn trượt, ko vân, ko gềnh là đạt

- Vành trong miệng ấm ko thô ráp

- Ống nắp ấm phải khít với miệng ấm

- Hãy để ý khi rót nước, miệng ấm có rò nước hay không: Không rò là tốt, rò 1-2 giọt là bình thường, rò quá nhiều là không đạt

Nước rò ra từ náp ấm quá nhiều khi rót là không đạt

Vòi

- Dòng chảy: Khi rót nước, nước ra phải suôn thành dòng và tròn, do hinh dạng ấm có thể khác nhau nên dòng chảy cũng có thể  khác nhau, có ấm ra dòng nước tròn, có ấm ra dòng nước xoắn vỏ đỗ. Tuy vậy, độ suôn của dòng chảy không do đó mà thay đổi

- Độ ngắt nước: Ngắt nước phải dứt khoát, đọng 1-2 giọt co thế chấp nhận, nhưng tốt nhất là ko đọng giọt nào

- Ấm mới ra lò chỉ có mùi đất nung, hỏa khí, ngoài ra không còn mùi gì khác. Nếu ấm đã từng pha trà thì có hương trà nhẹ, dòng nước trơn, đều

Thông khí

- Dùng miệng thổi vào vòi ấm, đồng thời dùng ngón tay bỏ cách khí khổng trên nắp 1cm, nếu như có gió bay ra từ khí khổng mà nắp ấm không rung rinh như vậy là độ thông khí đạt

Độ thông khí, độ suông của dòng chảy, độ ngắt nước. 3 điểm có sự tương thông với nhau nên dùng hành động trên có thể phân biệt tốt – xấu.

Dùng miệng thổi vào vòi ấm, nắp không bị thổi bồng lên

Nắp ấm bị thổi bồng lên (không đạt)

Công và Khoản (triện)

- Công năng là khá quan trọng: miệng ấm ko quá nhỏ, khó bơi xác trà, quai ấm cầm phải thuận tay, không quá nhỏ hẹp, dễ bị bỏng. Ấm lớn, ấm nhỏ tùy theo nhu cầu sử dụng của mỗi người.

- 3 điểm: vòi, miệng, quai ấm phải thẳng, còn bằng hay không thì tùy theo hình dạng của ấm. Nếu là ấm hoa văn  có thể ko bằng, nhưng nhất định phải thẳng

- Ống nắp ấm càng dài thì càng tốt

- Ấm tròn: yêu cầu phải “tròn-vững-ngay-đều”

- Ấm vuông: cạnh, góc, viền (nếu có) phải ngay và đều. Nếu là cạnh cong thì phải cong đều các mặt

- Ấm hoa văn: phải biểu hiện được vẻ đẹp hình thể chủ đề và tự nhiên, nhưng ko ảnh hưởng đến công năng của ấm

+ Hoa văn trừu tượng phải thể hiện được cái hồn của chủ đề

+ Hoa văn sự vật, động vật phải nét, sinh động

+ Điêu khắc chữ phải đồng thể (có sự tương đồng kiểu chữ). Khắc họa nét sâu nét cạn phải tinh tế, sinh động, có hồn

- Ấm gân vân: các múi phải đều nhau, nắp ấm phải khớp với tất cả các múi

- Khoản: khoản chính dưới đáy ấm, thường khoản “họ” của tác giả nằm ở dưới quai ấm, trong nắp ấm thường là “tên” và “họ”… đôi khi có khoản ở trong bụng đáy ấm hay là hông bên trong của ấm (nhằm mục đích chống giả mạo)

Khoảng cách từ vòi tới miệng ấm phải bằng khoảng cách từ miệng tới quai ấm, ba điểm này phải thẳng hàng, 

Thực sự, muốn tìm được 1 chiếc Ấm Tử Sa đạt được tất cả những điếu kịên ở trên thì thật là khó, nếu như được 70% – 80% những điều kiện đấy cũng có thể coi như là ấm pha trà tốt.

Nghệ thuật chế tác, hướng dẫn chăm sóc Ấm Tử Sa

>> xem thêm: Ấm pha trà Tử Sa